میانه اسفندماه، برندگان مهم ترین جایزه‌ی معماری اعلام شدند. جایزه ای که برخی از نام‌آوران معماری به آن دست یافته و از طرفی برخی از بزرگ‌ترین مشاهیر هیچگاه به آن نایل نشده‌اند. مساله‌ای که نشان از رویکرد خاص مسابقه و داوران آن دارد. جایزه‌ای که از حیث جایگاه، به نوبل معماری مشهور است. امسال، داوران کسی را برنده اعلام کردند که از چند نظرموجب شگفتی منتقدین بود:
مدت تالیف یادداشت: 240 دقیقه - زمان مطالعه: 15 دقیقه
برای اولین بار یک تیم۳ نفره همزمان به این مقام نایل شدند و برای سومین بار یک زن به این جایگاه رسید. اما مهم‌تر از همه، منتقدین شانس کمتری برای موفقیت این تیم قائل بودند. در این نوشته به بررسی علل موفقیت این تیم خواهیم پرداخت.
گروه معماری RCR
Rafael Aranda ، Carme Pigem و Ramón Vilalta معمارانی کاتالونیایی که دهه‌ی ششم زندگی خود را سپری می‌کنند٬ ۳۰ سال پیش شرکتی را -در شهر مادری خود Olot- تاسیس کرده و دامنه‌ی فعالیتشان بیش‌تر در ناحیه‌ی زندگی مسکونی خودشان می باشد. پیشینه ی طراحی مدرسه، خانه و ادارات زیادی داشته و پیش‌تر نیز موفق به کسب عناوین و افتخاراتی شده بودند. با این وجود، باز هم نسبت به دیگر نامزد‌‌های امسال، بسیار گمنام بوده اند. به نظر برخی منتقدین، هیئت داوری به برهان محکمی رسیده است و این انتخاب بهانه‌ای بود برای ارائه‌ی این رویکرد هیئت منصفه.
نظر هیئت منصفه:
«امروزه مردم در کنار دغدغه‌های معمول خود، رودرروی مسائلی جهانی قرار گرفته اند. نسبت به سیاست، تجارت و مناسبات بین‌المللی حساس شده‌اند. حساسیتی که همراه با اضطراب و بدبینی است. از طرفی هر چه پیش می رویم٬ حفظ آثار و ارزش‌های محلی و منطقه ای به خطر می افتد. RCR به ما نشان می دهد که می توان «همزمان» در معماری به رویکرد منطقه‌ای و جهانی رسید. ما همچون موجوداتی هستیم که ریشه‌هایمان در سرزمین‌هایمان استوار و دست‌هایمان به سمت باقی جهان دراز شده باشد.»
رویکردی که پیشترنیز ملاک پریتزکر بوده است. به نقل از مقاله ای از ایمان رئیسی در سال۹۱«معمارانی که جهانی می‌اندیشند و به مولفه‌های منطقه‌ای هم توجه می نمایند بیش‌تر برنده ی جایزه‌ی پریتزکر شده‌اند. جهانی اندیشیدن به این معنی که رویکرد معماران به فرم و فضا و تکنولوژی به گونه‌ای نبوده که خاص یک منطقه باشد و نتوان آن رویکرد را در نقطه‌ی دیگری از جهان مورد استفاده قرار داد.»
جایزه ای همگام با سیر جهانی
مارتا ترون٬ مدیر اجرایی پریتزکر می گوید:« داوران درباره ی مسائل سیاسی یا جغرافیایی بحث نمی کنند؛ اما این احمقانه است که آن ها نسبت به مسائل جهانی بی‌تفاوت باشند٬ چون در جهان زندگی می کنند!» سالی که گذشت سرشار از حوادثی شگفت‌آور و اجتماعی بود و نشان از دغدغه‌هایی پنهان می‌داد: از انتخاب مردم انگلیس برای خروج از اتحادیه‌ی اروپا تا رای مردم آمریکا به ترامپ. می توان هر دو را بیگانه‌ستیزی قلمداد کرد. اما هیئت داوری٬ این حرکت را نشانه‌ای از تصمیم عموم مردم برای حفظ ارزش‌های منطقه‌گرایانه تقسیر کرده است. RCR سال‌هاست که به همین منوال کار می‌کند. دفتر کار خود را در شهر کوچک و مادری خود تاسیس کرده است و از اداره‌ی آن در ابَرشهری چون بارسلونا امتناع می‌کند. ابَرشهری که کم‌تر از ۱۰۰ کیلومتر با آن جا فاصله دارد!
طرح برنده: کتابخانه ی سنت آنتونی
این طرح از سه بخش اصلی تشکیل شده است: کتابخانه‌ای که در جبهه‌ی ورودی و عمومی قرار دارد٬ حیاطی مرکزی در قلب یک بلوک محلی و بخش سالمندان که در کنار حیاط مرکزی قرار دارد. طراحی آن به صورتی است که محله را شاداب کرده است و در بازیابی آن می کوشد. حیاط، گویی از درون کتابخانه آغاز می شود و تا داخل بخش سالمندان ادامه پیدا می کند. بخش سالمندان به صراحت و از طریق نمای خود، عنصری اجتماعی تعریف شده و کهن‌سالان همراه با خرد‌سالان٬ در حیاط مرکزی از این فضای سرزنده و سرسبز استفاده می کنند. حیاط با ماسه‌سازی کف، گیاهان و اسباب بازی‌ها به هویت خود دست یافته و این سرزندگی را وارد بخش‌های دیگر می کند. گویی بخش‌های دیگر جزئی از آن می باشد. معماری آن پذیرای نور و طبیعت است.
به قول مدیر اجراییِ جایزه پریتزکر، ساختمان دارای اقلیم، توپوگرافی، تاریخ، فرهنگ و منظر محلی و خاص خود می باشد. در عین حال نیازی نیست که اهل آن جا باشی تا آن را درک کنی وبه احساس مطبوعش دست یابی. این یعنی احترام به دیگران در عین حال، توجه به ارزش های بومی.
به راستی آیا می توان از چنین رویدادهایی که مطرح هم می باشند برای ارتقای سطح عمومی جامعه استفاده نمود؟ رویدادی چون پریتزکر از شهرتی برخوردار است که شاید بتوان از آن برای ایجاد زبان مشترک میان معماران و مردم استفاده نمود. رویدادی که مردم دیارِ دور از آن به عنوان نوبل معماری یاد می کنند. خیلی پیش آمده که سررشته ای در شیمی یا فیزیک نداشته باشیم ولی با طرح برنده ی نوبل این رشته ها آشناییم.
منابع:
http://www.archdaily.com/536548/sant-antoni-joan-oliver-library-rcr-arquitectes
http://www.archdaily.com/806560/critical-round-up-the-2017-pritzker-prize
https://www.wired.com/2017/03/even-architecture-prizes-political-crazy-world/#slide-1
http://www.pritzkerprize.com/2017/announcement
ایمان رئیسی، ماهنامه ی همشهری معماری، شماره ۱۵، اردیبهشت ۹۱
